Wydaje się, że o ergonomicznych wnętrzach samochodu powiedziano już wiele i osiągnięto szczyt możliwości, jednak koncepcje zagospodarowania tej ograniczonej przestrzeni wciąż ewoluują wraz ze zmianą podejścia do użytkowania pojazdów. Sporą rolę w tym procesie odgrywają nowoczesne tworzywa sztuczne, a zwłaszcza lekki ekspandowany polipropylen (EPP).
Pojęcie ergonomii jako dyscypliny naukowej powstało w latach 60. i wówczas zajmowała się ona organizacją miejsca pracy w taki sposób, by zwiększyć produktywność pracowników bez potrzeby wprowadzania automatyzacji. W momencie, gdy przemieszczanie się samochodem przestało służyć samej przyjemności, a pojazdy stały się środkiem transportu do pracy lub wręcz jej narzędziem, ergonomia przeniknęła również do motoryzacji.
Producenci samochodów zaczęli skupiać się na opracowywaniu takich koncepcji wnętrz samochodowych, które miały być na tyle komfortowe, by nie wywoływać zmęczenia u kierowcy, zgodnie z maksymą „wypoczęty pracownik to dobry pracownik”. W języku niemieckim powstało nawet słowo „Fahrerarbeitsplatz”, które oznacza „miejsce pracy kierowcy”. Wśród trzech najważniejszych aspektów, jakie uważa się za kluczowe w kontekście bezpieczeństwa i komfortu jazdy, można wymienić elementy deski rozdzielczej, ukształtowanie i mechanizmy regulacyjne foteli samochodowych, jak również temperaturę i poziom hałasu w kabinie.
Ergonomiczne elementy deski rozdzielczej
W pierwszej kolejności skoncentrowano się na organizacji deski rozdzielczej. Wsiadając do samochodu, kierowca powinien zawsze wiedzieć, gdzie odnaleźć poszczególne funkcje, a kolory kontrolek czy nawet grubość podziałek na zegarach nie mogą go rozpraszać podczas jazdy. Głównym celem jest w tym przypadku uzyskanie poczucia bezpieczeństwa i pełnej kontroli nad pojazdem. Spotykane dziś w samochodach układy, kształty i rozmiary wyświetlaczy, pokręteł oraz przycisków nie są dziełem przypadku, lecz wynikiem wieloetapowych badań i testów konsumenckich.
Aby opracować taki idealny prototyp ergonomicznej deski rozdzielczej, przy opracowywaniu Mercedesa klasy A przeprowadzono badania polegające na umieszczeniu kierowcy w realnych rozmiarów makiecie, gdzie wypełniał polecenia komputera, a jego zachowania były rejestrowane. Obecnie wszystkie koncerny przeprowadzają podobne badania na klientach zanim wdrożą kolejne zmiany. Patrząc jednak na dzisiejsze samochody i porównując je z tymi, które były produkowane jeszcze w latach 50., można powiedzieć, że modyfikacji uległy zaledwie szczegóły – przed oczami kierowcy jest nadal okrągła kierownica i zegary, które obecnie przyjęły formę cyfrowego wyświetlacza.
Dalsze zmiany zmierzają w kierunku coraz większej ekranizacji, choć nowe badania Toyoty pokazują, że większe poczucie bezpieczeństwa i pewności dają użytkownikom nie ekrany dotykowe z aktywnymi ikonami, a tradycyjne, „namacalne” przyciski. Można więc stwierdzić, że w tym obszarze osiągnięto już „szczyt ergonomii” i być może ciężko będzie przyzwyczaić kierowców do zupełnie nowych rozwiązań, jakie są przewidywane w autach elektrycznych czy pojazdach autonomicznych.
Trwają nawet spory, czy w samochodach autonomicznych nie należałoby pozostawić tradycyjnej kierownicy i ewentualnie umożliwić jej chowanie. Duże pole do projektowania innowacyjnych rozwiązań deski rozdzielczej dają powszechnie stosowane w samochodach, nowoczesne tworzywa formowane wtryskowo. Technologia ta pozwala na uzyskanie bardzo wysokiej precyzji kształtu dowolnych elementów kokpitu, jak obudowy kolumny kierownicy, otwory wentylacyjne, praktyczne schowki czy konsole środkowe.
Czytaj również: Indywidualna konfiguracja trendem jutra
Jak zaprojektować wygodny fotel samochodowy?
W dzisiejszych czasach samochód przestaje być powoli już tylko środkiem transportu i środowiskiem pracy, ale ma stać się tak samo wygodny, jak miejsce zamieszkania. Docelowo użytkownik ma nie odczuć różnicy, wychodząc z domu i wsiadając do samochodu. W przyszłości oprócz zwykłych foteli we wnętrzach pojazdów mogą pojawić się więc np. wygodne leżanki czy stoły umożliwiające odbycie spotkania służbowego. Aby móc zrealizować to założenie, wnętrza aut powinny dopasowywać się do użytkownika, a nie odwrotnie. W tym kontekście wciąż nierozwiązaną kwestią wydają się być fotele samochodowe.
Niełatwo bowiem jest stworzyć na tyle uniwersalne siedzenie, które dopasuje się do użytkowników o różnej budowie ciała czy indywidualnych upodobaniach związanych z komfortem. Tradycyjne mechanizmy regulacji nie zawsze wystarczają, by móc poczuć się w samochodzie, jak we własnym domowym fotelu. Dlatego producenci wciąż pracują nad nowymi rozwiązaniami. Jako przykłady takich innowacji można podać możliwość ustawienia fotela w 50 pozycjach w Fordzie Continental czy siedziska z funkcją masażu w luksusowych modelach Audi A8.
Z drugiej jednak strony zbyt skomplikowane mechanizmy mogą dużo ważyć, a już teraz tradycyjne siedzenia stanowią około 6% wagi pojazdu. Atrakcyjnym rozwiązaniem materiałowym jest w tym kontekście EPP, gdyż daje dużą elastyczność projektowania różnego rodzaju siedzeń o niewielkiej wadze włącznie z lekkimi kanapami tylnymi wzmacnianymi metalowymi elementami. Dobierając odpowiednią gęstość surowca, można z niego produkować miękkie i trwałe wypełnienia zagłówków samochodowych czy usztywnienia oparć o niewielkiej wadze i dużej wytrzymałości na odkształcenia.
Skuteczne wygłuszenie wnętrza samochodu
Ostatnim, ale nie mniej ważnym obszarem, nad którego doskonaleniem pracują producenci z branży automotive, jest ograniczenie poziomu hałasu, jak również uzyskanie komfortowej temperatury we wnętrzach samochodów. Tutaj projektanci przez długi czas musieli mierzyć się z kompromisami, gdyż najlepiej tłumiące materiały są ciężkie i drogie. Z tego powodu dobrze wyciszonych wnętrz nie można było spotkać w ekonomicznych modelach aut miejskich, lecz jedynie w seriach klasy Premium.
Również w tym zakresie spieniony polipropylen (EPP) może okazać się atrakcyjną alternatywą dla tradycyjnych materiałów wygłuszających. Produkowane z niego m.in. elementy podłogi, zabudowy bagażnika czy podsufitki mogą mieć nie tylko bardzo dobre właściwości akustyczne, ale także skutecznie tłumią drgania. Być może jego zastosowanie pozwoli poprawić standardy wyciszenia kabiny także w popularnych miejskich samochodach. Ze względu na swoje właściwości termoizolacyjne EPP ponadto pozwala utrzymać stabilną temperaturę we wnętrzach samochodów, co może okazać się szczególnie cenne w pojazdach elektrycznych. Pozwoli to zmniejszyć wydatek energii potrzebnej do ogrzewania i tym samym zwiększyć zasięgi tego typu samochodów.
Zobacz też: Muzyka łagodzi obyczaje, czyli jak ważne jest wyciszenie wnętrza samochodu